Yapay Zekâ’da Çin hakimiyeti

Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü WIPO’nun üretken yapay zekâ patentleri raporuna göre Çin’den yapılan üretken yapay zekâ patent başvuruları, ABD, Güney Kore, Japonya, Hindistan, İngiltere ve Almanya’dan yapılan patent başvurularını önemli ölçüde gölgede bıraktı.

Rapora göre, 2014 ile 2023 yılları arasında Çin’de üretken yapay zekayı içeren 38.210 buluşun 6.276 başvuruyla ikinci sıradaki ABD’den altı kat daha fazla olduğu belirtildi. Son 10 yılda toplam 54.000 üretken yapay zeka başvurusu yapılırken, 2023 yılında yapılan başvurusu sayısı toplam başvuruların yüzde 25’ini oluşturuyor. Üretken Yapay Zeka patent başvuruları, WIPO veritabınında yer alan toplam Yapay Zekâ başvurularının yüzde 6’sını oluşturuyor.

En fazla patent başvurusu bulunan yedi ülkenin toplam patent portföyü dünya patent başvurularının yüzde 94’ünü oluşturuyor.

Görüntü patentleri lider

2014 yılından bu yana üretken AI patent başvuru kategorileri açısından, görüntü ve video veri patentleri 17.996 buluşla başı çekerken, bunu 13.494 metin buluşu ve 13.480 konuşma/müzik buluşu takip ediyor.

GenAI’nin ürünlere, hizmetlere ve süreçlere girerek içerik oluşturma ve üretkenlik iyileştirme için teknolojik bir kolaylaştırıcı haline gelmesiyle birçok endüstri üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu da patent başvurularında ortaya çıkıyor. Örneğin, yaşam bilimleri (5.346 patent ) ve belge yönetimi ve yayınlama (4.976 patent ) alanlarında çok sayıda GenAI patenti bulunuyor. Aynı dönemde GenAI patentlerinin sayısı 2.000 ila 5.000 arasında değişen diğer önemli uygulamalar arasında iş çözümleri, endüstri ve üretim, ulaşım, güvenlik ve telekomünikasyon yer alıyor.

İlk 10’da 6 Çinli kurum var

Tencent, Ping An Insurance Group ve Baidu en fazla GenAI patentine sahip kuruluşlar. Tencent, kullanıcı deneyimini geliştirmek için WeChat gibi ürünlerine GenAI yetenekleri eklemeyi planlıyor. Ping An, sigortalama ve risk değerlendirmesi için GenAI modellerine odaklanıyor. Baidu, GenAI’nin ilk oyuncularından biriydi ve yakın zamanda en yeni LLM tabanlı AI sohbet robotu ERNIE 4.0’ı tanıttı. Çin Bilimler Akademisi (dördüncü), ilk 10 sıralamada yer alan tek araştırma kuruluşudur. Alibaba (altıncı) ve Bytedance (dokuzuncu) ise ilk 10’daki diğer Çinli şirketler oldu.

IBM (beşinci), Alphabet/Google (sekizinci) ve Microsoft (10’uncu), GenAI patentleri açısından en iyi ABD şirketleridir. IBM, şirketlerin veri güvenliği ve uyumluluğuna odaklanarak LLM’leri devreye almasına ve özelleştirmesine olanak tanıyan bir GenAI platformu olan watsonx’ı geliştirdi. Alphabet/Google’ın yapay zeka bölümü DeepMind yakın zamanda Alphabet/Google’ın ürün ve hizmetlerine yavaş yavaş entegre edilen en son LLM modeli Gemini’yi piyasaya sürdü. Microsoft, GenAI’nın bir diğer önemli oyuncusu ve OpenAI’nin yatırımcısıdır. OpenAI’nin kendisi de yakın zamanda ilk GenAI patentlerini sundu. İlk 10’da Kore Cumhuriyeti’nden elektronik şirketi Samsung Electronics (yedinci) yer alıyor.

OpenAI listede yok

İlginç bir şekilde, dünyanın amiral gemisi üretken yapay zekâ şirketlerinden biri olmasına rağmen ABD merkezli OpenAI, Wipo’nun yapay zekâ patent başvuruları listesinde yer almıyor.

Raporda “OpenAI’nin araştırma faaliyetleri için 2023’ün başına kadar herhangi bir patent başvurusunda bulunmuş gibi görünmediği” belirtildi.

Türkiye’nin durumu parlak değil

WIPO raporunda Türkiye ile ilgili bir bölüm yok ancak Türk Patent Enstitüsü’nün veri tabanından sorguladığımızda, başvuru başlıklarında “yapay zekâ” kelimesinin geçtiği toplam 227 başvuru var. En eskisi 17 Ekim 2011 tarihli.

Yapay zekâ yöntemleriyle çalışan adaptif kontrollü elektromanyetik filtre patenti için başvuru yapılmış. Patent başvurusu yapılırken yazılan özetlerde yapay zekâ kelimesini arattırdığımız zaman ise çok daha fazla patent başvurusu ile karşılaşıyoruz; toplam 643 başvuru var.

En eskisi 16 Aralık 2000 yılında yapılmış. Başvuruyu yapan Philips Şirketi. Global başvurusunun bir uzantısı olarak Türkiye’de de başvuru yapmış. Kablosuz internet marifetiyle hasta takibi yapmayı amaçlıyor. Turkcell’in en eskisi 2016 yılı sonunda yapılmış toplam 174 patent başvurusu mevcut. Türk Telekom, 74 başvuru ile en fazla başvuru yapan şirketler arasında ikinci sırada.

En eskisi, Turkcell’in ilk başvurusundan bir ay önce, 17 Kasım 2016’da yapılmış. Onlarca başvurusu olan başka bir şirket yok. Üniversiteler var. İstanbul Gelişim Üniversitesi, 35 başvuru ile lider durumda.