Siber suçlarla mücade için 70 ülke BM öncülüğünde aynı metine imza attı

Birleşmiş Milletler (BM), siber suçlarla mücadelede ilk evrensel yasal çerçeveyi oluşturan ve uzun süredir müzakere edilen Siber Suçlar Sözleşmesi için Vietnam’ın Hanoi kentinde bir imza töreni düzenledi. Hafta sonu boyunca süren törende, BM Genel Sekreteri António Guterres’in “daha güvenli bir dijital dünyaya doğru atılmış tarihi bir adım” olarak nitelendirdiği anlaşmaya 70’in üzerinde ülke imza attı.

Ancak bu tarihi gelişme, teknoloji endüstrisi ve insan hakları savunucularının sert eleştirileriyle gölgelendi.

Hanoi’de tarihi tören

BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) işbirliğiyle Vietnam’ın ev sahipliğinde düzenlenen törende konuşan BM Genel Sekreteri António Guterres, anlaşmanın “siber suçlara karşı kolektif savunmamızı güçlendirecek güçlü, yasal olarak bağlayıcı bir araç” olduğunu vurguladı. Guterres, “Bu, çok taraflılığın çözüm üretme gücünün devam ettiğinin bir kanıtıdır” dedi.

Aralık 2024’te BM Genel Kurulu tarafından kabul edilen sözleşme, fidye yazılımları ve mali dolandırıcılıktan, mahrem görüntülerin rıza dışı paylaşılmasına kadar geniş bir yelpazedeki çevrimiçi suçların soruşturulması ve kovuşturulması için evrensel bir çerçeve sunuyor.

Özellikle, mahrem görüntülerin rıza dışı yayılmasını bir suç olarak tanıyan ilk uluslararası anlaşma olmasıyla dikkat çekiyor.

70’i aşkın ülke imza attı

Haberin yazıldığı sırada imzacı sayısı 70’i aşmıştı. İlk açıklamalarda 65 olarak belirtilen sayı, törenin devam etmesiyle birlikte arttı.

İmzacılar arasında ev sahibi Vietnam’ın yanı sıra Çin, Rusya, Avustralya, Brezilya, Küba, Belarus, Libya, Laos, Şili, Kamboçya, Gana, İrlanda, Belçika ve Azerbaycan gibi çok farklı coğrafyalardan ülkeler bulunuyor. Ayrıca, Ecofin Ajansı’nın haberine göre aralarında Cezayir, Mısır, Nijerya, Güney Afrika ve Fas’ın da bulunduğu 21 Afrika ülkesi de anlaşmaya imza koydu. Avrupa Birliği de (AB) blok olarak anlaşmayı imzaladı.

Anlaşmayı Türkiye adına ise Adalet Bakanı Yılmaz Tunç imzaladı.

Anlaşmanın yürürlüğe girmesi için imza atan ülkelerden 40’ının ulusal parlamentolarında onay (ratifikasyon) sürecini tamamlaması gerekiyor.

Yılmaz Tunç’tan açıklama

Vietnam’ın başkenti Hanoi’deki toplantıya katılan ve siber suçlarla mücadele belgesine imza atan Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, yaptığı açıklamada

“Muhalifleri Susturmak İçin Kullanılabilir”

Anlaşmanın imzalanmasıyla birlikte, insan hakları örgütleri ve teknoloji şirketlerinden oluşan geniş bir koalisyon, anlaşmanın potansiyel tehlikelerine karşı uyarılarını yineledi.

1. İnsan Hakları Örgütleri: “Tanımlar Çok Muğlak”

İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) ve Elektronik Sınır Vakfı (EFF) gibi önde gelen kuruluşlar, anlaşmayı “tehlikeli” olarak nitelendirdi. Eleştirilerin odağında, anlaşmanın “ciddi suç” tanımının genişliği yer alıyor. Anlaşma, ulusal yasalara göre en az dört yıl hapisle cezalandırılan herhangi bir suçu “ciddi suç” sayarak uluslararası veri paylaşımına izin veriyor.

HRW, “hükümet eleştirisi, barışçıl protesto, rızaya dayalı eşcinsel ilişkiler, araştırmacı gazetecilik veya ihbarcılık” gibi eylemlerin birçok ülkede bu tanıma girdiğini ve anlaşmanın, bu eylemleri gerçekleştiren kişilerin baskıcı rejimler tarafından uluslararası düzeyde takibi için bir araç olarak kullanılabileceğini belirtti.

2. Teknoloji Devleri: “Bu Bir Gözetim Anlaşması”

Meta (Facebook), Microsoft ve Infosys gibi devleri bünyesinde barındıran Cybersecurity Tech Accord (Siber Güvenlik Teknoloji Anlaşması), anlaşmayı bir “gözetim anlaşması” olarak adlandırdı. Grup, anlaşmanın “etik hackerları” (güvenlik araştırmacılarını) sistem açıklarını test ettikleri için suçlu durumuna düşürebileceği ve hükümetlere şirketlerden toplu veri talep etme konusunda geniş yetkiler verebileceği konusunda uyardı.

3. “Truva Atı” Eleştirisi

Eleştirilerin bir diğer boyutu da anlaşmanın müzakere sürecine odaklanıyor. Bazı uzmanlar, anlaşmanın ilk olarak Rusya ve Çin tarafından, internet üzerinde daha fazla devlet kontrolü sağlamak ve “dezenformasyon” veya “aşırıcılık” gibi muğlak tanımlar altında siyasi muhalifleri suç kapsamına almak amacıyla “Truva Atı” olarak öne sürüldüğünü iddia ediyor.

Guterres’ten Eleştirilere Yanıt: “İnsan Hakları Koruma Altında”

BM Genel Sekreteri António Guterres, imza töreni sonrası düzenlenen basın toplantısında bu endişelere doğrudan yanıt verdi. AFP muhabirinin insan hakları grupları ve teknoloji devlerinin eleştirilerini sorması üzerine Guterres, şu güvenceleri verdi:

“Birincisi, bu, insan haklarının özel olarak korunduğu ilk uluslararası ceza anlaşmasıdır. İkincisi, araştırma faaliyetleri (etik hackerlar) bu konuda açıkça korunmaktadır ve bu endişe, sözleşmenin taslağında tamamen dikkate alınmıştır.

Ayrıca, sözleşmenin cezai soruşturmayla ilgili olduğu ve insan hakları ihlalleriyle bağlantılı olabilecek herhangi bir gözetim veya başka bir amaçla kullanılamayacağı açıktır. Dahası, bir Devlet başka bir Devletin sağlanan bilgileri insan hakları ihlalleriyle kullanabileceğinden şüphelenirse, sözleşme o Devlete bilgi alışverişi yapmamaya açıkça izin verir.”

Sırada Ne Var? “İmzalar Eyleme Dönüşmeli”

Tarihi imzaların atılmasının ardından gözler, onay sürecine çevrildi. Anlaşmanın yürürlüğe girmesi için 40 ülkenin onayı gerekiyor.

Genel Sekreter Guterres, “Bugünkü imza önemli bir kilometre taşıdır ancak bu sadece bir başlangıç. Sözleşmenin gerçek gücü, imzaları somut eyleme dönüştürmekte yatacaktır” diyerek ülkelere hızlı hareket etme çağrısında bulundu.